Aldo Leopold (1887~1948)
Ông đã làm một thợ săn nhiệt huyết và quản lý rừng trong những năm trẻ tuổi. Tuy nhiên, trong quá trình sống và làm việc với thiên nhiên, ông nhận ra rằng con người không thể chỉ đơn giản là quản lý hoặc chinh phục thiên nhiên.
Tác phẩm mà ông để lại 《A Sand County Almanac》 (1949, xuất bản sau khi ông qua đời) đã để lại tiếng vang sâu sắc không chỉ ở Mỹ mà còn trên toàn thế giới về tư tưởng môi trường. “Đạo đức đất đai (Land Ethic)” được trình bày trong cuốn sách này là một đề xuất cấp tiến và cơ bản để xem con người, động vật, thực vật và đất đai như một cộng đồng duy nhất.
Q1. Thưa thầy, ông bắt đầu với tư cách là một thợ săn và quản lý rừng. Làm thế nào ông đến với triết lý ‘đạo đức đất đai’?
Tôi cũng giống như những người khác lúc đầu. Tôi đã xem rừng như một đối tượng quản lý và động vật hoang dã như một mục tiêu săn bắn. Nhưng một ngày nọ, khi tôi săn một con sói, tôi đã thấy “ngọn lửa xanh” trong đôi mắt của nó đang tắt dần.
Tại thời điểm đó, tôi cảm thấy như toàn bộ ngọn núi đang nói. Tôi nghĩ rằng nếu loại bỏ sói, số lượng hươu sẽ tăng lên và rừng sẽ trở nên phong phú hơn, nhưng thực tế không phải vậy. Khi số lượng hươu tăng lên, rừng sẽ bị tàn phá và núi sẽ bị bệnh. Tôi nhận ra rằng thiên nhiên không phải là một phương trình đơn giản mà con người tính toán, mà là một sự cân bằng phức tạp và tinh tế hơn nhiều.
Kinh nghiệm này đã dẫn tôi đến “suy nghĩ như một ngọn núi (Thinking Like a Mountain)” và hơn nữa, dẫn đến suy nghĩ rằng cuộc sống của con người phải được kết nối với toàn bộ đất đai.
Q2. Nếu thầy có thể định nghĩa trực tiếp khái niệm “đạo đức đất đai”, thì đó sẽ là ý nghĩa gì?
Đạo đức đã được mở rộng qua các thời đại. Ban đầu là giữa cá nhân với cá nhân, sau đó là giữa cá nhân và xã hội. Giờ đây, đạo đức cần phải được mở rộng một lần nữa. Nó phải bao gồm mối quan hệ giữa con người và đất, nước, thực vật, động vật.
Đạo đức đất đai mà tôi nói không chỉ là một khẩu hiệu kêu gọi bảo tồn thiên nhiên. Đó là sự nhận thức rằng “con người không phải là kẻ chinh phục của cộng đồng đất đai, mà là một công dân và thành viên trong đó”.
Hành động đúng đắn là bảo vệ sự ổn định và vẻ đẹp của cộng đồng đất đai, và hành động sai lầm là làm tổn hại đến nó. Cuộc khủng hoảng khí hậu và sự tàn phá sinh thái mà chúng ta đang phải đối mặt ngày nay có thể được coi là kết quả của việc phớt lờ đạo đức này.
Q3. Brez Journal đã chọn ‘môi trường, nội tâm, truyền thống’ làm ba trụ cột của triết lý. Tôi nghĩ rằng môi trường liên quan đến nội tâm và cách sống của con người. Thầy nhìn nhận mối quan hệ giữa thiên nhiên và nội tâm như thế nào?
Thiên nhiên không phải là một thực thể tách biệt với tâm trí của chúng ta. Con người đi bộ trong rừng, ngồi bên bờ sông và đón gió để tìm kiếm sự nghỉ ngơi cho tâm hồn. Đó không chỉ là sở thích đơn giản, mà là vì sự tồn tại của chúng ta vốn là một phần của thiên nhiên.
Tôi cũng đã trải nghiệm điều đó trên trang trại ở Wisconsin nơi tôi sống. Khi chặt cây sồi, tôi đã thấy lịch sử địa phương và dòng chảy của các mùa trong các vòng đời của nó, và tôi đã học được sức sống của cuộc sống từ cỏ mọc lại và tiếng chim hót sau mùa đông.
Sự bình yên nội tâm không đến từ sự tách biệt với thiên nhiên, mà từ việc tự điều chỉnh mình theo nhịp điệu của thiên nhiên. Đó là sự chữa lành và phục hồi mà tôi nói đến.
Q4. Thầy nghĩ rằng truyền thống và văn hóa có mối quan hệ như thế nào với thiên nhiên?
Văn hóa của con người vốn dĩ được sinh ra từ đất. Đất nuôi dưỡng cây lương thực, cây cối xây dựng nhà, gió và sông mang lại âm nhạc… tất cả đều là nguồn gốc của văn hóa. Tuy nhiên, xã hội hiện đại đã coi điều này là hiển nhiên và quên đi.
Truyền thống không chỉ là phong tục của quá khứ. Đó là ghi chép về mối quan hệ lâu dài giữa đất và con người. Nếu bạn tôn trọng truyền thống, thì đó cũng là tôn trọng thiên nhiên. Việc quên đi truyền thống không khác gì việc đánh mất gốc rễ của chính mình.
Q5. Nếu có điều gì cuối cùng thầy muốn gửi gắm đến chúng ta trong thời đại khủng hoảng khí hậu ngày nay?
Nhân loại ngày nay đang đứng trước một sự lựa chọn lớn. Công nghiệp và công nghệ đã mang lại sự tiện lợi to lớn, nhưng cũng đã gây tổn hại nghiêm trọng đến đất, rừng, sông và sự sống. Nếu chúng ta tiếp tục đi trên con đường này, cuối cùng chúng ta sẽ tự hủy hoại chính mình. Thông điệp mà tôi muốn truyền đạt rất đơn giản. Chúng ta không phải là chủ nhân của đất này, mà là một công dân của nó.
Nếu chúng ta không học cách sống khiêm tốn và có trách nhiệm trong cộng đồng đất đai, tương lai sẽ không còn rộng lượng với chúng ta nữa.
